Zaprawy murarskie to bardzo ciekawy temat, dlatego przygotowaliśmy dla Was coś naprawdę specjalnego. O napisanie artykułu poprosiliśmy mgra inż. Tomasza Rybarczyka, doświadczonego eksperta. Miłej lektury!
Zaprawy murarskie – trochę teorii
Zaprawy murarskie w konstrukcji budynku pełnią bardzo ważną funkcję. Scalają one wiele elementów murowych w jedną całość. W ten sposób uzyskana konstrukcja murowa jest kompozytem i pełni odpowiedzialne funkcje w konstrukcji całego budynku. Zatem zaprawy powinny zapewniać trwałe połączenie elementów murowych na wiele, wiele lat. Oprócz tego zaprawa murarska pełni inne funkcje. Dzięki wypełnieniu spoin stanowi również element uszczelniający (ma to znaczenie przede wszystkim w kontekście odporności ogniowej oraz fizyki budowli). Może też pełnić rolę wyrównawczą, czyli niwelowania nierówności elementów murowych.
W zależności od wielkości elementów murowych, ich kształtu (czy elementy są profilowane na pióra i wpusty, czy nie) oraz grubości jej nakładania, czyli najogólniej mówiąc technologii murowania zależy jej procentowy udział w konstrukcji murowej. Z reguły stanowi nie więcej niż 6%, a w zasadzie w obecnych technologiach budowania, gdzie elementów murowych na 1m2 jest niewiele i muruje się je na cienkie spoiny, jeszcze mniej. Zaprawa jednak stanowi istotny element muru. Od zaprawy zależy między innymi cechy mechaniczne muru, trwałość oraz cechy związane z fizyką budowli przegród ściennych.
Zaprawa murarska na wiele sposobów
W Eurokodzie 6, zestawie norm do projektowania konstrukcji murowych: PN-EN 1996-1-1, PN-EN 1996-2 oraz PN-EN 1996-3, wraz z krajowymi załącznikami podano wiele terminów dotyczących zaprawy murarskiej.
M. in. w zależności od rodzaju zaprawy zdefiniowano następujące typy zapraw:
- zaprawa murarska zwykła (zaprawa ogólnego przeznaczenia)
- zaprawa murarska do cienkich spoin
- zaprawa murarska lekka (ciepłochronna).
Najpowszechniej stosowaną jest wciąż tradycyjne murowanie na tzw. zaprawę zwykłą (tradycyjną). Zaprawa ta jest zaprawą murarską, dla której nie określa się szczególnych właściwości. Chociaż w praktyce dla takiej zaprawy przygotowywanej na budowie, parametrem technicznym, jaki jest podawany dla tej zaprawy, jest wytrzymałość na ściskanie, czyli marka zaprawy. W praktyce murowanie na zaprawę zwykłą to murowanie ze spoinami o grubości na tzw. palec, czyli grubość spoin waha się od 8 do 15 mm. W ten sposób muruje się elementy murowe, które nie mają dokładnych wymiarów, gdzie spoina pełni również funkcję niwelowania nierówności.
Nierówne elementy murowe wymagają zastosowania tradycyjnej zaprawy murarskiej, która pełni również funkcję niwelującą nierówności
Innym i coraz popularniejszym sposobem wykonywania murów jest murowanie elementów murowych na zaprawę do cienkich spoin. Trend ten wynika z tego, że obecnie produkowane elementy murowe są elementami o wysokiej dokładności wymiarowej. Murowanie w ten sposób jest dużym ułatwieniem, co pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze. De facto, budowanie przy użyciu przeznaczonych do tego typu murowania narzędzi jest o wiele łatwiejsze od operowania tradycyjną kielnią, przy której trzeba mieć wprawę. Mimo wszystko jest wciąż grono doświadczonych wykonawców, którzy nie są do tego przekonani.
Murowanie na cienką spoinę, łatwe, szybkie i skuteczne – pod warunkiem dokładnych elementów murowych. Beton komórkowy to umożliwia.
Najmniej popularne jest stosowanie zapraw lekkich. To zaprawy uważane za tzw. zaprawy ciepłochronne. Dodatkiem powodującym polepszenie izolacyjności cieplnej może być keramzyt, perlit lub granulat styropianowy. Zaprawy te, pomimo, że nazywane są ciepłochronnymi, osiągają współczynnik lambda na poziome 0,2 W/mK, co oznacza, że są, co najmniej dwa razy gorsze pod tym względem od „ciepłych” elementów murowych. Dodatkowo zaprawy te nakłada się na grubość od 8 do 15 mm. Biorąc te dwie kwestie pod uwagę raczej trudno uważać je za ciepłochronny element muru.
Istotne cechy zapraw
Zaprawy, jako wyrób budowlany powinny spełniać określone wymagania techniczno-użytkowe. Z punktu widzenia parametrów muru, których oczekujemy, można wyróżnić dwie grupy wymagań technicznych stawianych zaprawom murarskim. Są to:
- parametry zaprawy świeżej, czyli w trakcie aplikacji,
- parametry zaprawy stwardniałej, czyli będącej składnikiem gotowego muru.
Cechy zapraw odnoszących się do aplikacją dotyczą:
- urabialności,
- zachowania optymalnego czasu roboczego,
- plastyczności,
- retencji czyli parametru trzymania wody w świeżej mieszance,
- przyczepności.
Powyższe cechy mają na celu zdefiniowanie właściwości zapraw, które mają wpływ na praktyczne walory zaprawy oraz to, by podczas murowania osiągnąć najlepszą jakość prac murarskich. Duża w tym zasługa technologów, którzy optymalizują receptury zapraw pod tym kątem.
Z kolei dla zaprawy stwardniałej ważne są parametry:
- wytrzymałość na ściskanie,
- podciąganie kapilarne,
- nasiąkliwość,
- przyczepność,
- mrozoodporność,
- skurcz.
W efekcie cechy te mają wpływ na techniczne parametry konstrukcji muru.
W praktyce również dba się o walory estetyczne zapraw. Zaprawy mają różne kolory: mogą być na cemencie białym, na cemencie szarym oraz barwione poprzez dodatek pigmentu.
Właściwa zaprawa do właściwych elementów murowych
Trzeba być świadomym, że nie ma zaprawy uniwersalnej do wszystkiego. Tak, jak wspomniano, zaprawy powinny być właściwie dobrane do murowanych elementów murowych oraz do warunków, na jakie będą narażone. Patrząc na konstrukcje murowe mające kilkadziesiąt lat, trudno uwierzyć w to, że nie ma zapraw uniwersalnych i do wszystkiego. Historycznie materiały murowe były kiedyś z jednego, kolokwialnie określając sortu o bardzo zbliżonych parametrach. Obecnie materiałów murowych jest bardzo dużo i mają one skrajne parametry. I to jest powód obecnego stanu rzeczy, czyli tak szerokiej oferty.
Dlatego zaprawy powinny być dobierane ze szczególną starannością i ostrożnością. Np. zaprawa do betonu komórkowego ma inne cechy niż zaprawa do ceramiki i zaprawa do silikatów. Nie jest prawidłowe używanie jednej zaprawy lub dobieranie jest wg klucza najtańszego produktu. W zasadzie parametry zaprawy powinny być wpisane do projektu, by wykonawca nie miał wątpliwości, co należy zastosować. Duża w tym rola kierownika budowy i inspektora nadzoru, by zwrócić uwagę również na to zagadnienie w trakcie wykonawstwa.
Rozwiązania systemowe receptą na prawidłowe budowanie
Mając powyższe kwestie na uwadze, bardzo dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie systemowych rozwiązań. W interesie producentów materiałów, projektanta, kierownika budowy i wykonawcy jest to, by wszystko było do siebie dopasowane. Takie spojrzenie na tę kwestię, to bezpieczeństwo i powodzenie przedsięwzięcia budowlanego. Dlatego coraz częściej zwraca się uwagę na rozwiązania systemowe, które zaczyna się od zaproponowania najlepszego rozwiązania pod względem materiałowym i technologicznym.
Rozwiązania systemowe to również technologia budowania i odpowiednie dla danej technologii zalecenia wykonawcze. To najlepsze rozwiązania pod względem konstrukcyjnym i fizyki budowli, tak by budynek był najlepiej skonstruowany i nie było w nim słabych miejsc.
